มะขามเป็นผลไม้ยอดนิยมชนิดหนึ่งที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพร่างกาย สำหรับประโยชน์ของมะขามและสรรพคุณมะขามนั้นมีมากมาย จัดว่าเป็นผลไม้เพื่อสุขภาพที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูงและยังมีสรรพคุณใช้เป็นยารักษาโรคอีกด้วย โดยส่วนที่นำมาใช้เป็นยาจะเป็นเนื้อฝักแก่ (มะขามเปียก) เปลือกของลำต้น (ทั้งสดและแห้ง) และเนื้อในเมล็ด สามารถช่วยรักษาได้หลายโรค เช่น เป็นยาขับเสมหะ แก้อาการท้องเดิน บรรเทาอาการท้องผูก ใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ เป็นต้น
ประโยชน์ของมะขาม
• มะขามช่วยเสริมสร้างภูมิต้านทานโรคให้แก่ร่างกายด้วยสารต่อต้านอนุมูลอิสระ
• ช่วยบำรุงผิวพรรณให้เปล่งปลั่งสดใสด้วยวิตามินซีจากมะขาม
• ช่วยในการชะลอวัยและการเกิดริ้วรอยแห่งวัย
• แคลเซียมจากมะขามจะช่วยบำรุงกระดูกและฟันให้แข็งแรง
• มะขามมีธาตุเหล็ก ซึ่งมีส่วนช่วยในการสร้างเม็ดเลือด
• ใช้ในการทำทรีตเม้นต์ด้วยการนำมาขัดตามซอกขาหนีบ รักแร้ ข้อพับ ซึ่งจะช่วยลดรอยคล้ำลงได้
• นำมะขามเปียกไปแช่น้ำ ลอกเอาใยออก นำมะขามมาถูตัวเบา ๆ ช่วยให้ผิวหนังชุ่มชื่นตลอดทั้งวัน และช่วยกำจัดแบคทีเรียได้อย่างมีประสิทธิภาพอีกด้วย
• มะขามเปียกและดินสอพองผสมจนเข้ากัน นำมาพอกหน้าทิ้งไว้ประมาณ 20 นาทีแล้วล้างออก จะช่วยให้ผิวหน้าดูกระชับสดใสและสะอาดยิ่งขึ้น
• มะขามเปียกผสมกับน้ำอุ่นและนมสด ใช้พอกผิว ช่วยให้ผิวหนังที่มีรอยดำคล้ำกลับมาขาวสดใส นุ่มนวลยิ่งขึ้น
• นำมาใช้เป็นส่วนผสมหรือใช้ทำเป็นกรดผลไม้ (AHA)
• สำหรับผู้ที่ดื่มกาแฟหรือสูบบุหรี่เป็นประจำ ให้นำเนื้อมะขามมาขัดถูฟันเป็นประจำทุกครั้งที่แปรงฟัน จะช่วยขจัดคราบสกปรกบริเวณฟันลงได้
• สามารถนำมาใช้ทำยานวดผม ซึ่งช่วยรักษารากผม ฆ่าเชื้อราบนหนังศีรษะ และช่วยฆ่าเหาได้อีกด้วย ด้วยการนำมะขามเปียกมาผสมกับน้ำแล้วใช้มือคั้นเนื้อมะขามเพื่อให้ละลายออกมาผสมกับน้ำ น้ำที่ได้นั้นจะมีลักษณะเหลว (ไม่ควรเหลวมาก) แล้วนำมานวดศีรษะหลังจากที่สระผมเสร็จแล้ว ทิ้งไว้ประมาณ 30 นาทีแล้วล้างออก
• ใช้ทำเป็นน้ำยาอาบน้ำ ด้วยการนำใบมะขามมาจำนวนหนึ่ง ใส่ใบมะขามลงในน้ำเดือดแล้วปิดฝา แล้วเคี่ยวประมาณ 30 นาที จากนั้นนำลงจากเตาปล่อยให้เย็นแล้วนำมาอาบ จะช่วยให้ผิวพรรณดีขึ้น รักษาผดผื่นคันตามร่างกายและผิวหนังได้
• การแปรรูปมะขาม สามารถนำมาแปรรูปได้หลายชนิด เช่น มะขามแก้ว มะขามกวน มะขามอบไร้เมล็ด มะขามบ๊วย มะขามแช่อิ่ม มะขามคลุก มะขามจี๊ดจ๊าด เป็นต้น
• ช่วยป้องกันการเกิดและช่วยรักษาโรคเลือดออกตามไรฟัน
• มะขามมีวิตามินเอที่มีส่วนช่วยในการบำรุงและรักษาสายตา
• ช่วยลดความร้อนในร่างกายได้เป็นอย่างดี
• แก้อาการท้องผูกด้วยการใช้เนื้อมะขามเปียกประมาณ 15 ฝัก นำมาจิ้มกับเกลือแล้วรับประทาน หรือใส่เกลือเติมน้ำแล้วคั้นเป็นน้ำดื่ม
• แก้อาการท้องเดินด้วยการใช้เปลือกต้นประมาณ 2 กำมือ นำมาต้มกับน้ำปูนใสหรือน้ำแล้วนำมารับประทาน
• ช่วยถ่ายพยาธิตัวกลมในลำไส้ พยาธิไส้เดือน ด้วยการใช้เมล็ดมะขามมาคั่ว กะเทาะเปลือกออก นำเนื้อในเมล็ดมาแช่น้ำเกลือจนนิ่ม แล้วรับประทานครั้งละ 20 เม็ด
• ช่วยขับเสมหะ ละลายเสมหะ ด้วยการนำมะขามเปียกมาจิ้มเกลือแล้วรับประทาน
• มะขามอุดมไปด้วยกรดอินทรีย์ ซึ่งมีคุณสมบัติในการช่วยชำระล้างความสกปรกในรูขุมขนและขจัดคราบมันบนผิวหนังได้เป็นอย่างดี
• รากมะขามมีส่วนช่วยแก้อาการท้องร่วง
• รากมะขามช่วยในการสมานแผล
• รากมะขามช่วยในการรักษาโรคเริม
• รากมะขามช่วยในการรักษาโรคงูสวัด
• เปลือกลำต้นมะขามช่วยแก้ไขตัวร้อน
• แก่นของต้นมะขามช่วยรักษาฝีในมดลูก
• แก่นของต้นมะขามช่วยในการขับโลหิต
• แก่นมะขามมีส่วนช่วยเป็นยาชักมดลูกให้เข้าอู่
• ใบสดมะขามใช้เป็นยาถ่าย ยาระบาย ขับลมในลำไส้
• ใบสดมะขามช่วยรักษาหวัด อาการไอ
• ใบสดมะขามมีส่วนช่วยในการรักษาโรคบิด
• ใบสดมะขามมีคุณสมบัติใช้เป็นยาหยอดตา รักษาเยื่อตาอักเสบ แก้อาการตามัว
• ใบสดมะขามมีคุณสมบัติในการช่วยฟอกโลหิต
• ใบสดนำมาต้มผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ ใช้อาบหลังคลอด
• เนื้อหุ้มเมล็ดของมะขามใช้เป็นยาสวนล้างท้อง
• ฝักดิบของมะขามใช้ในการฟอกโลหิต
• ฝักดิบของมะขามใช้ในการลดความอ้วน เป็นยาระบาย ลดอุณหภูมิในร่างกาย
• เปลือกมะขามช่วยรักษาแผลสด แผลไฟลวก แผลเบาหวาน ถอนพิษ
• เปลือกเมล็ดมะขามช่วยสมานแผลที่ช่องปาก คอ ลิ้น และตามร่างกาย
• ดอกสดของมะขามใช้เป็นยาลดความดันโลหิตสูง
ประโยชน์ของน้ำมะขาม
เป็นเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพ เพราะในมะขามมีวิตามินซีสูง ช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกันให้กับร่างกาย สามารถป้องกันอาการหวัดได้ดีทีเดียว และยังโดดเด่นด้วยสรรพคุณในการแก้อาการท้องผูก เพราะมีฤทธิ์เป็นยาระบายอ่อน ๆ ช่วยให้การขับถ่ายดีขึ้น แถมยังมีสารช่วยบำรุงผิวพรรณให้เปล่งปลั่งอีกด้วย